Ματθαίος 6

Η ελεημοσύνη

6

ΜΑΤΘΑΙΟΣ 6

«Προσέχετε μάλιστα τη δικαιοσύνη[1] σας να μην την κάνετε μπροστά στους ανθρώπους, για να σας δουν με θαυμασμό. Ειδεμή, βέβαια, μισθό δεν έχετε από τον Πατέρα σας που είναι στους ουρανούς.

2 Όταν λοιπόν κάνεις ελεημοσύνη, μη σαλπίσεις μπροστά σου όπως ακριβώς κάνουν οι υποκριτές[2] στις συναγωγές και στα δρομάκια, για να δοξαστούν από τους ανθρώπους. Αλήθεια σας λέω, έχουν πάρει πλήρως το μισθό τους. 3 Εσύ, όμως, όταν κάνεις ελεημοσύνη, ας μη γνωρίζει το αριστερό σου τι κάνει το δεξί σου χέρι, 4 για να γίνεται η ελεημοσύνη σου στα κρυφά. Και ο Πατέρας σου που βλέπει στα κρυφά θα σου αποδώσει[3]».

Η προσευχή

(Λκ. 11:2-4)

5 «Και όταν προσεύχεστε, μην είστε όπως οι υποκριτές. Επειδή τους αρέσει να προσεύχονται στημένοι όρθιοι στις συναγωγές και στις γωνίες των πλατειών[4], για να φανούν στους ανθρώπους. Αλήθεια σας λέω, έχουν πάρει πλήρως το μισθό τους. 6 Εσύ όμως, όταν προσεύχεσαι, είσελθε στο απόμερό σου δωμάτιο και, αφού κλείσεις τη θύρα σου, προσευχήσου στον Πατέρα σου που είναι στα κρυφά. Και ο Πατέρας σου που βλέπει στα κρυφά θα σου αποδώσει. 7 Και όταν προσεύχεστε, μην περιττολογήσετε[5] όπως ακριβώς οι εθνικοί, γιατί αυτοί νομίζουν ότι με την πολυλογία τους θα εισακουστούν. 8 Μη λοιπόν ομοιωθείτε με αυτούς. Γιατί ξέρει ο Πατέρας σας αυτά που έχετε ανάγκη, προτού εσείς τα ζητήσετε από αυτόν. 9 Έτσι, λοιπόν, εσείς να προσεύχεστε:

Πατέρα μας που είσαι στους ουρανούς,

ας αγιαστεί το όνομά σου·

10 ας έρθει η βασιλεία σου,

ας γίνει το θέλημά σου,

όπως στον ουρανό έτσι και πάνω στη γη.

11 Τον άρτο μας για την ερχόμενη ημέρα[6],

δώσε μας σήμερα.

12 Και άφησε από εμάς τις οφειλές μας,

όπως κι εμείς αφήσαμε από τους οφειλέτες μας[7].

13 Και μη μας φέρεις μέσα[8] σε πειρασμό[9],

αλλά σώσε μας από τον Πονηρό[10].

[Γιατί δική σου είναι η βασιλεία και η δύναμη

και η δόξα στους αιώνες. Αμήν.][11]

14 Γιατί αν αφήσετε[12] στους ανθρώπους παραπτώματα αυτών, θα τα αφήσει και σ’ εσάς ο Πατέρας σας ο ουράνιος. 15 Αν όμως δεν τα αφήσετε στους ανθρώπους, ούτε ο Πατέρας σας θα αφήσει τα δικά σας παραπτώματα».

Η νηστεία

16 «Και όταν νηστεύετε[13], μη γίνεστε όπως οι υποκριτές σκυθρωποί· γιατί αφήνουν άπλυτα τα πρόσωπά τους, για να φανούν στους ανθρώπους πως νηστεύουν. Αλήθεια σας λέω, έχουν πάρει πλήρως το μισθό τους. 17 Εσύ, όμως, όταν νηστεύεις, άλειψε σαπουνίζοντας το κεφάλι σου και νίψε το πρόσωπό σου, 18 για να μη φανείς στους ανθρώπους πως νηστεύεις, αλλά στον Πατέρα σου που είναι στα κρυφά. Και ο Πατέρας σου που βλέπει στα κρυφά θα σου αποδώσει».

Θησαυρός στον ουρανό

(Λκ. 12:33-34)

19 «Μη θησαυρίζετε για σας θησαυρούς πάνω στη γη, όπου σκόρος και σκουριά τους αφανίζουν και όπου κλέφτες κάνουν διάρρηξη και τους κλέβουν. 20 Αλλά θησαυρίζετε για σας θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε σκόρος ούτε σκουριά τους αφανίζουν και όπου κλέφτες δεν κάνουν διάρρηξη ούτε τους κλέβουν. 21 Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σου, εκεί θα είναι και η καρδιά σου».

Το φως του σώματος

(Λκ. 11:34-36)

22 «Ο λύχνος του σώματος είναι ο οφθαλμός. Αν λοιπόν είναι ο οφθαλμός σου είναι γενναιόδωρος[14], όλο το σώμα σου θα είναι φωτεινό. 23 Αν όμως ο οφθαλμός σου είναι φιλάργυρος[15], όλο το σώμα σου θα είναι σκοτεινό.[16] Αν λοιπόν το φως που βρίσκεται μέσα σου είναι σκοτάδι, πόσο μεγάλο θα είναι το σκοτάδι!»

Θεός και Μαμμωνάς

(Λκ. 16:13)

24 «Κανείς δε δύναται σε δύο κυρίους να υπηρετεί ως δούλος. Γιατί ή τον ένα θα μισήσει και τον άλλο θα αγαπήσει, ή στον ένα θα προσκολληθεί και τον άλλο θα καταφρονήσει. Δε δύναστε να υπηρετείτε ως δούλοι στο Θεό και στο Μαμμωνά[17]».

Μέριμνες και άγχος

(Λκ. 12:22-34)

25 «Γι’ αυτό σας λέω: μη μεριμνάτε για τη ζωή σας, τι θα φάτε ή τι θα πιείτε, μήτε για το σώμα σας τι θα ντυθείτε. Η ζωή δεν είναι πιο πολύ από την τροφή και το σώμα από το ένδυμα; 26 Παρατηρήστε τα πετεινά του ουρανού, γιατί δε σπέρνουν ούτε θερίζουν ούτε συνάγουν σε αποθήκες, και όμως ο Πατέρας σας ο ουράνιος τα τρέφει. Εσείς δε διαφέρετε περισσότερο από αυτά; 27 Και ποιος από εσάς μεριμνώντας δύναται να προσθέσει στο ανάστημά του έναν πήχη; 28 Και για ένδυμα τι μεριμνάτε; Μάθετε ακριβώς πώς αυξάνουν τα κρίνα του αγρού: δεν κοπιάζουν ούτε γνέθουν. 29 Σας λέω όμως ότι ούτε ο Σολομώντας με όλη τη δόξα του δεν ντύθηκε όπως ένα από αυτά. 30 Αν λοιπόν το χορτάρι του αγρού, που σήμερα υπάρχει και αύριο ρίχνεται στο φούρνο, ο Θεός έτσι το ντύνει, δε θα ντύσει πολύ περισσότερο εσάς ολιγόπιστοι; 31 Μη λοιπόν μεριμνήσετε λέγοντας: “Τι θα φάμε”; ή “Τι θα πιούμε”; ή “Τι θα ντυθούμε”; 32 Γιατί όλα αυτά τα επιζητούν οι εθνικοί[18]. Ξέρει βέβαια ο Πατέρας σας ο ουράνιος ότι χρειάζεστε[19] όλα αυτά. 33 Αλλά ζητάτε πρώτα τη βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη του και όλα αυτά θα σας προστεθούν. 34 Μη λοιπόν μεριμνήσετε για το αύριο, γιατί το αύριο θα μεριμνήσει για τον εαυτό του· αρκετή για την ημέρα η κακοπάθειά της».

---

[1] 1 τη δικαιοσύνη Εβρ. τσεντακά ν.χ. την ελεημοσύνη. Στα εβραϊκά “κάνω τσεντακά” σήμαινε “δίνω ελεημοσύνη”, “εκτελώ τα ευσεβή μου καθήκοντα”.

[2] 2 υποκριτές. Στα εβραϊκά “χανέφ”. Σημαίνει επίσης, “ασεβής, αποστάτης”. Υποκριτής στα αρχαία ελληνικά σήμαινε τον ηθοποιό. “Υποκριτές είναι εκείνοι που άλλο είναι και άλλο φαίνονται. Και αυτοί, λοιπόν, φαίνονται βέβαια ελεήμονες, αλλά είναι διαφορετικοί” (Θεοφύλακτος).

[3] 4,6,18 θα σου αποδώσει ν.χ.: θα σου αποδώσει στα φανερά

[4] 5 πλατειών. Άλ. ερμ. λεωφόρων.

[5] 7 περιττολογήσετε Κείμενο: βατταλογήσετε. Ρήμα “βατταλογέω”: επαναλαμβάνω το ίδιο πράγμα πολλές φορές, όπως εκείνοι που τραυλίζουν.

[6] 11 για την ερχόμενη ημέρα. Κείμενο: επιούσιον = αυτόν που δίνεται για την αυριανή ημέρα” (Παλαιό σχόλιο του Migne). Η λέξη “επιούσα” (ημέρα) δε σημαίνει αναγκαίως την επόμενη ημέρα, αλλά την ερχόμενη, την ημέρα που πρόκειται να ανατείλει. Υπάρχει πληροφορία στον Ιερώνυμο ότι στο Καθ’ Εβραίους Ευαγγέλιο, που ήταν το Κατά Ματθαίον στα αραμαϊκά, χρησιμοποιείται η λέξη “μαχάρ”, που σημαίνει “αύριο”. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι για τους Εβραίους το εικοσιτετράωρο άρχιζε το βράδυ της προηγούμενης ημέρας και τέλειωνε την επόμενη με τη δύση του ήλιου. Η προσευχή συνήθως γινόταν το βράδυ, που θεωρούνταν η αρχή του εικοσιτετράωρου, γι’ αυτό ο Ιησούς μάς συνιστά να προσευχόμαστε για το ψωμί της αυριανής (δηλαδή της ερχόμενης) ημέρας σήμερα, εφόσον το ημερονύχτιο (νυχτοήμερο) είχε ήδη ξεκινήσει με τη δύση του ήλιου της προηγούμενης ημέρας, σύμφωνα με τη δική μας μέτρηση του χρόνου. Τα λόγια αυτά του Ιησού δεν έρχονται σε αντίθεση με το Ματθ. 6:36 “μη ούν μεριμνήσητε εις την αύριον”, γιατί εκεί δεν εννοεί την ερχόμενη ημέρα του ίδιου εικοσιτετράωρου κατά τη διάρκεια του οποίου ζει κανείς, αλλά για το επόμενο εικοσιτετράωρο. Άλλες ερμηνείες: Το καθημερινό μας ψωμί. Τον άρτο μας, τον απαραίτητο για τη ζωή.

[7] 12 εδ. 12. Aλλιώς: Και δώσε άφεση σ’ εμάς για τις οφειλές μας, όπως κι εμείς δώσαμε άφεση στους οφειλέτες μας. Εννοεί: Και συγχώρησε τις αμαρτίες μας, όπως κι εμείς συγχωρήσαμε σε όσους αμάρτησαν σ’ εμάς.

[8] 13 μη μας φέρεις μέσα. Η κατά γράμμα μετάφραση του αραμαϊκού πρωτοτύπου είναι πιθανώς “και μη μας κάνεις να εισέλθουμε”. Η λέξη “κάνεις” έχει την έννοια τού ”να μην επιτρέψεις να εισέλθουμε” (Τρεμπέλας), γιατί πρέπει να είναι σε διάθεση Ιφγίλ, που είναι ενεργητική αιτιολογική διάθεση. Αυτή η διάθεση δηλώνει ότι η προσδιοριζόμενη ενέργεια από το ρήμα εκτελείται εμμέσως από το υποκείμενο. Το υποκείμενο δεν εκτελεί αυτό την ενέργεια, αλλά επιτρέπει, παραχωρεί σε κάτι άλλο την εκτέλεση (“Γραμματική αρχαίας εβραϊκής γλώσσης”, Ηλία Οικονόμου, 1984). Εννοεί: “κάνω κάτι να γίνει” ή “επιτρέπω κάτι να γίνει”.

[9] 13 πειρασμό. “Και ο πειρασμός είναι διπλός: ο ένας είναι με ηδονές, ο άλλος είναι με οδύνες. Και ο πρώτος είναι εκούσιος και γεννά πάθη, ο δεύτερος είναι ακούσιος και αφαιρεί τα πάθη. Και τον εκούσιο πειρασμό πρέπει να τον αποφεύγουμε. Αλλά τον ακούσιο να τον απευχόμαστε εξαιτίας της αδυναμίας μας, όταν όμως έρθει, να τον υπομένουμε γενναία, ως αιτία καθαρισμού” (Μάξιμος ο Ομολογητής).

[10] 13 τον Πονηρό. Κείμενο: του πονηρού. Σημαίνει: τον Κακό. Εννοεί: τον Διάβολο. Άλλη ερμ.: το κακό

[11] 13 Γιατί δική σου... Αμήν. Αυτή η δοξολογία δεν υπάρχει στα αρχαιότερα χειρόγραφα, αλλά απηχεί τη δοξολογία στο Α΄ Χρονικών 29:11.

[12] 14 Το ρήμα "αφήνω" εδώ σημαίνει "συγχωρώ".

[13] 16 νηστεύω Σημαίνει: απέχω (πλήρως ή μερικώς) από το φαγητό για ένα χρονικό διάστημα, για να αφιερωθώ στο Θεό. Η νηστεία συνοδευόταν σχεδόν πάντα από την προσευχή.

[14] 22 γενναιόδωρος Κείμενο: απλούς. Βλέπε Ρωμ. 12:8, Β΄ Κορ. 8:2, 9:11,13.

[15] 22 φιλάργυρος. Κείμενο: πονηρός. Άλ.ερμ. φθονερός, πλεονέκτης.

[16] 22β-23α Αν λοιπόν... σκοτεινό. Στον ιουδαϊσμό το να έχει κανείς “απλό οφθαλμό” σημαίνει να είναι γενναιόδωρος, και το να έχει “πονηρό οφθαλμό” σημαίνει να είναι φιλάργυρος, τσιγκούνης. Αυτή η ερμηνεία υποστηρίζεται από τα συμφραζόμενα στα αμέσως προηγούμενα και επόμενα εδάφια που αναφέρονται στην αποθησαύριση και το άγχος για τα χρήματα.(Μ.Ι.Σ.)

[17] 24 Μαμωνάς: Συριακός θεός του χρήματος και του πλούτου.

[18] 32 οι εθνικοί: είναι οι μη Ιουδαίοι, αλλά κατ’ επέκταση οι άπιστοι, οι ειδωλολάτρες.

[19] 32 χρειάζεστε Αλλιώς: έχετε ανάγκη